CHP Mersin Milletvekili ve Parti Meclisi Üyesi Ali Mahir Başarır, İçişleri Bakanlığı tarafından yayınlanan ‘Market Tedbirleri Genelgesi’ nin temel hak ve özgürlüklerimizi hiçe saydığını belirterek İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun yanıtlaması istemiyle yazılı bir soru önergesi verdi.

Keyfi Kararlarla, Genelgelerle Anayasa Çiğneniyor

AKP iktidarında temel hak ve özgürlüklerin kısıtlandığını ve artık temel ihtiyaçların ne olup olmadığına bile AKP iktidarının karar verdiğini belirten CHP’li Başarır; ‘’AKP iktidarı, her gün yeni bir genelge ile yaşamı daha da çekilmez kılıyor. Keyfi kararlarla, genelgelerle anayasayı çiğniyorlar. Bu genelge, başta Anayasa madde 13 olmak üzere Anayasanın çoğu maddesine aykırıdır. Anayasa madde 13’te de belirtildiği gibi; ‘Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir.’ Kural koyucu, net bir şekilde ifade etmiş; ‘ancak kanunla sınırlanır.’ demiş ama AKP iktidarı ısrarla normlar hiyerarşisinin en aşağısında yer alan genelge ile temel hak ve özgürlüklerimizi kısıtlamaktadır. Bu, çok yanlış bir uygulamadır. Vatandaşın, hukuku anlaması ve uygulaması açısından vahim bir tablo oluşturmaktadır.‘’ sözlerine yer verdi.

Genelgeye Yabancı Turistler De Dahil Edilecek Mi?

Getirilen bu yasakların, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olduğunu belirten CHP’li Başarır: ‘’AKP iktidarı, burada temel ihtiyaçları neye göre belirleyecek? Projesi üzerinde çalışırken şarj aleti arızalanan öğrenciye, online toplantısı, dersi için acil mikrofon, kamera alması gereken çalışana, telefonu bozulan bir vatandaşa  acil ihtiyacı nasıl açıklayacaksınız? Ayrıca, herkes tarafından biliniyor ki yabancı turistler bir önceki genelgede yasaklara tabi değildi ve yasaktan muaf emekçilerimiz çalışırken, yasaktan muaf olmayanlar ise evlerinde hükümetten bir destek görmeden evlerinde otururken acaba bu genelgeye yabancı turistler de dahil edilecek mi? İktidarın bu sorulara yanıt vermesi gereklidir.’’ sözlerini ifade etti.

AKP İktidarı Çıkardığı Genelgelere Bile Hakim Değil

İçişleri Bakanlığı’nın bu salgın sürecinde hukuksal geçerlilik ve mantıksal bütünlüğe sahip bir metin çıkaramadığını belirten CHP’li Başarır: ‘’Her genelgenin ardından tüm insanlar telefonla birbirlerini arıyor. Herkes bir kafa karışıklığı yaşıyor. Yine bu genelgede de temel hak ve özgürlüklerin yasaklanmasının yanı sıra her şey muğlak, ortada bir devlet ciddiyeti yok. Bu genelgede de; ‘Daha önce getirilen alkollü ürün satışı kısıtlamasının yanı sıra’ diye bir ibare var ancak önceki genelgede ‘marketlerde alkollü ürün satışının kısıtlandığına’ dair herhangi bir madde yok. AKP iktidarı, sandıkta gitmeden önceki son günlerini akıl tutulması yaşayarak geçiriyor. 17 günlük kapanma kararının üzerinden 9 gün, kapanma başlayalı da 6 gün oldu. Bizler hala, ne yasak ne değil diye tartışıyoruz; Anayasaya aykırı bir şekilde genelgeler yayınlanıyor. Anayasa, eğer hükümet için bir anlam ifade etmiyorsa, hükümetin hiçbir anlamı yoktur. Böyle keyfi uygulamalarla, temel hak ve özgürlükler kısıtlanamaz, yasaklanamaz. Yetkinin kaynağı Anayasadır ve orada verilmeyen yetki kullanılamaz.’’ ifadelerine yer verdi.

İçişleri Bakanlığı tarafından 81 İl Valiliğine 4 Mayıs 2021 tarihinde ‘Market Tedbirleri Genelgesi’ gönderilmiştir. Genelgede, sokağa çıkma kısıtlaması sırasında marketlerde oluşabilecek yoğunlukların önüne geçmek amacıyla ilgili Bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşları, meslek odaları ve sektör temsilcileri ile yapılan görüşmeler sonucunda alınan tedbirler şu şekilde sıralanmıştır:

-‘’Marketlerde (zincir ve süper marketler dahil) vatandaşlarımızın zorunlu temel ihtiyaçları kapsamındaki ürünlerin dışında herhangi bir ürün satışına izin verilmeyecek.

-7 Mayıs 2021 Cuma gününden itibaren marketlerde (zincir ve süper marketler dahil) temel gıda ve temizlik ürünlerinin yanı sıra sadece hayvan yemi, mamaları ile kozmetik ürünleri (parfümeri ve makyaj malzemeleri hariç) satılabilecek.

-Daha önce getirilen alkollü ürün satışı kısıtlamasının yanı sıra marketlerde (zincir ve süper marketler dahil) elektronik eşya, oyuncak, kırtasiye, giyim ve aksesuar, ev tekstili, oto aksesuar, bahçe malzemeleri, hırdavat, zücaciye vb. ürünlerin satışına izin verilmeyecek.’’ maddeleri yer almıştır.

Bu yayımlanan genelge ise; başta Anayasa madde 13; ‘’ Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.’’ olmak üzere Anayasanın ilgili hükümlerine de aykırılık teşkil etmektedir. Yine Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi madde 18’de ; ‘’… bu Sözleşme hükümleri ile hak ve özgürlüklere getirilmesine izin verilen kısıtlamalar öngörüldükleri amaç dışında uygulanamaz.’’ hükmü yer almaktadır.

Normlar hiyerarşisinde; genelge, anayasa, kanun ve temel hak ve hürriyetleri içeren milletlerarası antlaşmaların üstünde olamaz, bağlayıcı da olamaz.

Bu çerçevede;

Bakanlığınızın yayınlamış olduğu genelgede yer alan; ‘zorunlu temel ihtiyaçlar’ için hangi kriterler esas alınacaktır?

Yabancı turistler marketlerden alışveriş yaparken bu yasaklara tabi olacaklar mıdır yoksa yasaklar sadece Türk vatandaşları için mi geçerlidir?

Bakanlığınız verilerine göre yaklaşık 3 milyon kişi yasaklardan muaf durumda iken, alışverişin sadece ‘zorunlu temel ihtiyaçlar’ ile kısıtlanması; vatandaşlarımızı salgına karşı nasıl koruyacaktır?

Perakende sektörünü yasaklarken; buradan elde edilen gelir ve yaratılan ekonomik değer için herhangi bir ekonomi politikası ya da destek planlanmış mıdır?

Yayınlanan bu genelge ile; bir önceki genelgede yer almamasına rağmen ‘alkollü ürün’ lerin, Valilikler tarafından alınan karar ile yasaklanmaya çalışılmasının ve bu konunun kamuoyunda infial yaratmasının ardından diğer ürünlere de yasak getirilmesi ile ‘alkollü ürün yasağı’ meşrulaştırılmaya mı çalışılmaktadır?